‘’H ομορφιά και ο διάολος είναι το ίδιο πράγμα…’’

Ήταν Μάρτιος του 1989 όταν ο Robert Mapplethorpe έφυγε από την ζωή, στα 42 του μόλις χρόνια, νικημένος από την μάστιγα του AIDS αφήνοντας πίσω του ένα πλούσιο έργο στη φωτογραφία, που ήταν και η τέχνη του.

Χαρακτηριστικό του οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες που απεικόνιζαν γυμνά κορμιά και όχι μόνο… Άλλες φορές τραβούσε τον εαυτό του και άλλες τα πορτραίτα διάσημων φίλων του. Σε άλλες πάλι απεικόνιζε gay BDSM θέματα.

Γεννημένος στις 4 Νοεμβρίου του 1946 και μεγαλωμένος στη Νέα Υόρκη από αυστηρούς καθολικούς γονείς, ο Robert Mapplethorpe παράτησε την σχολή Καλών Τεχνών του Brooklyn, στην οποία φοιτούσε το 1969 πριν πάρει το πτυχίο του και μετακόμισε μαζί με την τότε κοπέλα του και αργότερα κολλητή και παντοτινή του φίλη Patti Smith. Εκείνη τότε δούλευε σε βιβλιοπωλείο και τον συντηρούσε ώστε εκείνος να εξασκήσει την τέχνη του. Τόσο πολύ πίστευε σε εκείνον.

Οι πρώτες του φωτογραφίες τραβήχτηκαν από μία Polaroid κάπου στις αρχές των ‘70s. Τότε ήταν που γνώρισε τον Sam Wagstaff. Ο Wagstaff ήταν επιμελητής και συλλέκτης έργων τέχνης και έμελλε να γίνει ο μέντορας και μακροχρόνιος σύντροφος του. Χάρισε στον Mapplethorpe μία Hasselblad 500 κάμερα με την οποία ξεκίνησε να τραβάει τα πορτραίτα των φίλων του. Ο Wagstaff και ο Mapplethorpe ήταν γεννημένοι την ίδια μέρα με 25 χρόνια διαφορά.

Στα τέλη των ‘70s γνωρίζει και συνάπτει ερωτική σχέση με τον συγγραφέα,  Jack Fritscher, ο οποίος του συστήνει τον κόσμο του BDSM.  O Mapplethorpe συνεπαίρνεται κατευθείαν. Γίνεται μέλος του θρυλικού S&M gay leather club του Manhattan, ‘’Mineshaft’’ και όπως ήταν αναμενόμενο αποτέλεσε τον αποκλειστικό φωτογράφο του club καταγράφοντας αναλυτικά την σαδομαζοχιστική underground σκηνή της Νέας Υόρκης.

‘’Δεν μου αρέσει η λέξη <<σοκάρω>>’’, λέει ο ίδιος, ‘’Ψάχνω το απρόσμενο. Ψάχνω για πράγματα που δεν έχω ξαναδεί ποτέ. Ήμουν σε θέση να τραβήξω αυτές τις φωτογραφίες. Ένιωσα την υποχρέωση να το κάνω.’’

Η υποδοχή του κόσμου στο S&M έργο του ήταν ανάμεικτη: κάποιοι θίχτηκαν, ενώ κάποιοι είδαν την ειλικρινή εξερεύνηση στο ανθρώπινο σώμα, την σεξουαλικότητα και τον πόθο.

Το 1980 γνώρισε μία ακόμα αντισυμβατική Μούσα. Την body builder, Lisa Lyon. Τα επόμενα χρόνια συνεργάστηκαν σε μία σειρά πορτραίτων, figure studies, μία ταινία και το βιβλίο, ‘’Lady: Lisa Lyon’’.

Η δεκαετία του ’80 βρίσκει τον Mapplethorpe να φωτογραφίζει κυρίως γυμνά κορμιά τα οποία θυμίζουν Αναγεννησιακά αγάλματα καθώς και νεκρή φύση. Το 1983, μάλιστα, κυκλοφορεί το ‘’Black Book’’, ένα βιβλίο με φωτογραφικό υλικό από γυμνούς μαύρους άντρες.

Εκείνη ήταν και η χρονική περίοδος που άρχισε να φωτογραφίζει πορτραίτα διάσημων προσωπικοτήτων. Από τον φακό του πέρασαν μεταξύ άλλων οι Andy Warhol, Truman Capote, Grace Jones, Richard Gere, Debbie Harry,  Iggy Pop  και φυσικά η μούσα του, η Patti Smith της οποίας μάλιστα είχε τραβήξει και την φωτογραφία του εξωφύλλου του θρυλικού, πλέον, album της, ‘’Horses’’.

Μέσα στα ‘80s ο Mapplethorpe πέρασε και μια περίοδο που φωτογράφιζε πορτραίτα παιδιών, κυρίως φίλων του,  εμπνευσμένος από την αγαπημένη του βικτωριανή φωτογράφο, Julia Margaret Cameron.

Δεν ήταν λίγες οι φορές που ο Mapplethorpe φωτογράφιζε τον εαυτό του. Ήταν άλλωστε και τα πιο περίπλοκα πορτραίτα από όσα είχε τραβήξει. Πολλές φορές οι απεικονίσεις του σου δίνουν την αίσθηση ότι ήταν το δικό του φωτοημερολόγιο όπου τον βλέπει κανείς να περνά όλες τις φάσεις της ζωής του. Τον βλέπουμε να εξερευνά την σεξουαλικότητα και τα όρια του πότε ντυμένος σαν ‘’αλητήριος’’ των ‘50s, πότε ντυμένος και φτιαγμένος σαν γυναίκα. Ο ίδιος εξηγεί ότι τις αυτοπροσωπογραφίες του τις έκανε κάθε φορά που εκείνος αισθανόταν άνετα με τον εαυτό του.

Κάπου στο τέλος των ‘80s και όντας ήδη άρρωστος, ο ίδιος ο Mapplethorpe επιλέγει την δημοσιογράφο, Patricia Morrisroe, για βιογράφο του. Εκείνη συλλέγει τα λόγια 300 φίλων, πελατών, εραστών και συναδέλφων του αλλά και δικά του συναρμολογώντας με αυτά το σύνθετο mandala της ζωής του μεγάλου φωτογράφου.

Διέδωσε νέες τεχνοτροπίες και format στη φωτογραφία όπως οι έγχρωμες 20×24 Polaroids και οι φωτογκραβούρες.

Αυτό που ξεχωρίζει τις φωτογραφίες του Mapplethorpe είναι η αρμονία του και η συμμετρία, τα οποία διακρίνουν τα έργα του σε όποιο θέμα και αν καταπιάστηκε. Δίνοντας έμφαση στη δομή, ο Mapplethorpe με τις ασπρόμαυρες φωτογραφίες του καταφέρνει να δώσει το δικό του χρώμα στη φαντασίωση και στη φυσική γεωμετρία του ανθρώπινου σώματος. Ακόμα και τα λουλούδια που για ένα διάστημα φωτογράφιζε, φαντάζουν με μέρη του σώματος άρτια καδραρισμένα.

Καθόλου τυχαίο δεν είναι άλλωστε που το 2009 στην έκθεση με τίτλο, ‘’Mapplethorpe: Perfection in Form’’, που έγινε στη Φλωρεντία, τα έργα του εκτέθηκαν δίπλα σε αριστουργήματα της Αναγέννησης όπως το διάσημο γλυπτό ‘’David’’ του Michelangelo Buonarotti.

Τον χειμώνα του 1988 έγινε η έκθεση αφιερωμένη στην 25χρονη καριέρα του με τίτλο ‘’The Perfect Moment’’, η οποία πυροδότησε έντονες συζητήσεις για τα όρια της ελευθερίας του λόγου και της έκφρασης καθώς είχε χρηματοδοτηθεί από δημόσιο φορέα σοκάροντας κάποιους συντηρητικούς λόγω του BDSM περιεχόμενου του.

Λίγο πριν περάσει στην αιωνιότητα, ιδρύει το Ίδρυμα Robert Mapplethorpe που έχει σκοπό να προστατεύει την τέχνη και τις αξίες του μεγάλου καλλιτέχνη. Αξίζει να αναφερθεί ότι το ίδρυμά του δώρισε το 1993, 1 εκατομμύριο δολάρια ώστε να φτιαχτεί πτέρυγα για ασθενείς με AIDS στη Νέα Υόρκη.

Έργα του υπάρχουν σε συλλογές των μεγαλύτερων Μουσείων Τέχνης του κόσμου.

‘’Θεωρώ ότι δεν υπάρχει ιδιαίτερη διαφορά μεταξύ μιας φωτογραφίας με μια γροθιά στον κ@λο κάποιου από μίας με ένα μπουκέτο λουλούδια σε ένα μπολ.΄΄

Robert Mapplethorpe 1946 – 1989

Συγγραφέας: Τίνα Καππάτου